STANOWISKO MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Z 23 LISTOPADA 2009 R. W SPRAWIE OCHRONY PRZED ZWOLNIENIEM W WIEKU PRZEDEMERYTALNYM, OSÓB UPRAWNIONYCH DO EMERYTUR POMOSTOWYCH

Zgodnie z art. 39 kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Kodeks pracy nie zawiera definicji „wieku emerytalnego”, natomiast w dotychczasowej interpretacji tego przepisu prezentowanej przez doktrynę i potwierdzonej orzecznictwem Sądu Najwyższego, „wiek emerytalny”, o którym mowa w powołanym przepisie oznacza „wiek emerytalny” określony przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz.353, ze zm.).

W myśl tych przepisów „wiekiem emerytalnym” jest wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ponadto przepisy ustawy przewidują niższy „wiek emerytalny” dla osób, urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. (art. 32 ustawy), jak i niektórych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. (na zasadach określonych w art. 46 lub 184 ustawy), będących pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, których warunki (w zakresie wieku emerytalnego i stażu pracy – zarówno szczególnego, jak i ogólnego) uprawniające do emerytury, określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.).

Przepisy tego rozporządzenia określają niższy od powszechnego „wiek emerytalny” zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzny, np. 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.

W świetle powyższego stanu prawnego ochrona trwałości zatrudnienia, o której mowa w art. 39 Kodeksu pracy obejmuje kobiety w wieku 56 - 60 lat, mężczyzn w wieku 61-65 lat oraz kobiety i mężczyzn na 4 lata przed upływem wieku emerytalnego, określonego dla danej grupy zatrudnionych w powołanym wyżej rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., np. kobiety w wieku od 51-55 lat i mężczyzn w wieku 56-60 lat.

W związku z wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) pojawiły się pytania dotyczące możliwości objęcia szczególną ochroną trwałości stosunku pracy, określoną w art. 39 kodeksu pracy, pracowników w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do emerytury pomostowej.

Prawo do tej emerytury, zgodnie z art. 4 pkt 3 powołanej ustawy, przysługuje - co do zasady – po osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn (dla niektórych grup ubezpieczonych wiek ten wynosi 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn). Wysokość emerytury pomostowej określana jest zgodnie z formułą zawartą w art. 14 ustawy o emeryturach pomostowych, odrębną od tej, jaka jest stosowana w przypadku obliczania emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Podkreślić należy, że ubezpieczony, który uzyskał prawo do emerytury pomostowej nie może pobierać tego świadczenia po ukończeniu ”wieku emerytalnego”. Jest to zatem świadczenie okresowe, do którego prawo ustaje z dniem osiągnięcia przez uprawnionego „wieku emerytalnego”, tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn (art.16 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych).

Wieku, w którym powstaje prawo do emerytury pomostowej nie można zatem uznać za „normalny wiek emerytalny” dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych (vide: wyrok SN z dnia 28 marca 2002 r., sygn. akt I PKN 141/01, OSNAPiPUS 2002/15/6). Osiągnięcie wieku uprawniającego do emerytury pomostowej, wraz ze spełnieniem pozostałych warunków wymaganych do ustalenia tego świadczenia, nie powoduje, jak to miało miejsce (i jeszcze ma nadal) w przypadku stosowania przepisów powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. - jednorazowego ustalenia emerytury (według takiej samej formuły, jak w przypadku emerytury z tytułu osiągnięcia „wieku emerytalnego”), która byłaby pobierana przez ubezpieczonego do chwili jego śmierci.

Spełnienie przesłanek określonych w ustawie o emeryturach pomostowych, skutkuje jedynie możliwością ubiegania się o ustalenie świadczenia okresowego (ustawowo określonego jako „emerytura pomostowa”), które po osiągnięciu 60 lat przez kobietę lub 65 lat przez mężczyznę, może być zastąpione emeryturą obliczoną według zasad określonych w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, różniących się od zasad stosowanych przy obliczeniu wysokości emerytury pomostowej.

Mając na uwadze powyższy stan prawny, uzasadniony jest pogląd, że skoro wiek uprawniający do emerytury pomostowej nie jest „wiekiem emerytalnym” w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to pracownicy uprawnieni do emerytury pomostowej, w okresie 4 lat przed nabyciem prawa do tej emerytury, nie są objęci ochroną przewidzianą w art.39 kodeksu pracy. Natomiast ochrona taka będzie im przysługiwała przed nabyciem prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. kobietom w wieku 56-60 lat oraz mężczyznom w wieku 61-65 lat.